Bardzo często zdarza się, że w gronie rodziny lub najbliższych znajomych pożyczamy sobie pieniądze lub przedmioty. Nie wszyscy jednak zdają sobie sprawę z faktu, że taka czynność podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Czym tak naprawdę jest pożyczka? Na jakich zasadach jest opodatkowana?
Instytucja pożyczki unormowana jest w polskim prawie w Kodeksie Cywilnym. Zgodnie z zapisami ustawy, pożyczka to przeniesienie własności pieniędzy lub rzeczy (określonych co do gatunku) przez dającego pożyczkę na rzecz biorącego pożyczkę. Jednocześnie osoba biorąca pożyczkę zobowiązuje się do zwrócenia takiej samej ilości pieniędzy albo tej samej rzeczy (lub rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Ustawa mówi również, że dla umów, których wartość przekracza 1000 zł należy sporządzić umowę pisemną.
To właściwie wszystko, jak widać, prawo daje dość swobodną możliwość kształtowania umów pożyczki. Warto zauważyć, że nie ma mowy o tym, kto komu może udzielić pożyczki. W związku z tym, może tego dokonać każda osoba będąca podmiotem prawa cywilnego, czyli każda osoba fizyczka i prawna. Mówiąc wprost – pożyczki może udzielić Kowalski Nowakowi.
Należy także zauważyć, że w ustawie nie ma mowy o wynagrodzeniu, czyli o odsetkach z tytułu udzielenia pożyczki. Oczywiście zawarta umowa może precyzować wynagrodzenie dla pożyczkodawcy, jednak nie jest to obligatoryjne. W przypadku zawarcia w umowie zapisów o odsetkach należy pamiętać, że w tym momencie wpada się w ustawy podatkowe. Od osiągniętych zysków należy uiścić podatek!
Ponieważ konstrukcja pożyczki jest prosta, może być zwierana ustnie, jest bardzo często praktykowana. Właściwie przez każdego z nas. Niestety, równie często zapominamy o obowiązkach ciążących na nas na podstawie ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Pożyczki objęte są PCC!
Ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych jasno precyzuje, że zapłata podatku od umowy pożyczki musi zostać uiszczona. Stawka podatku pcc pożyczka wynosi 2% kwoty lub wartości (jeżeli przedmiotem pożyczki jest rzecz) pożyczki. Obowiązek zapłaty PCC do odpowiedniego Urzędu Skarbowego ciąży na pożyczkobiorcy. Jest to niesamowicie istotne, ponieważ bardzo często, gdy pieniądze znajdą się na naszym koncie bankowym, zapominamy o całej reszcie formalności. Po otrzymaniu pożyczki, należy w odpowiednim Urzędzie Skarbowym złożyć druk PCC-3 w ciągu 14 dni. Należy również w tym czasie opłacić podatek. Niespełnienie obowiązku grozi sankcjami na poziomie 20% stawki PCC! Dlatego warto wywiązać się ze swoich obowiązków wobec fiskusa.
Chociaż ustawa o PCC klarownie precyzuje ile wynosi podatek od pożyczki, kto i w jakim terminie powinien go uiścić, to również przewiduje szereg zwolnień. Dwa najważniejsze z nich, które dotyczą zdecydowanej większości osób fizycznych, zakładają zwolnienia w gronie rodziny.
Ustawa o PCC przewiduje zwolnienie podatkowe w gronie najbliższej rodziny, czyli wstępnych (rodzice, dziadkowie, itd.), zstępnych (dzieci, wnuki, itd.), rodzeństwo, pasierb, ojczym, macocha. Zwolnienie od podatku PCC jest możliwe wówczas bez względu na kwotę lub wartość pożyczki. Należy jednak pamiętać o obowiązkach, z których należy się wywiązać, aby skorzystać ze zwolnienia podatkowego. W ciągu 14 dni w Urzędzie Skarbowym należy przedstawić druk PCC-3, najczęściej także umowę oraz udokumentować wpływ pożyczki na rachunek bankowy. Ostatni punkt jest bardzo istotny. Mimo, że Kodeks Cywilny nie mówi o formie przekazania pożyczki, to jednak prawo podatkowe wymusza zastosowanie przelewu bankowego (bank, skok).
Umowa pożyczki może być zwolniona od podatku PCC również, gdy zawarta jest pomiędzy osobami z I grupy podatkowej (zgodnie z prawem spadkowym). W I grupie podatkowej, oprócz powyżej wymienionych (których obowiązuje pełne zwolnienie podatkowe!) znajdują się również teściowie, zięciowie i synowe. I to ich dotyczy omawiane zwolnienie. Ze zwolnienie można skorzystać po spełnieniu warunków analogicznie jak powyżej, czyli: 14 dni na złożenie PCC-3 w Urzędzie Skarbowym, udokumentowanie wpływu pożyczki. To, co odróżnia omawiane zwolnienia to kwota zwolnienia. Dla najbliższej rodziny zwolnienie podatkowe od PCC występuje bez względu na wartość pożyczki. Dla teściów, zięciów i synowych zwolnienie występuje jedynie do kwoty określonej w ustawie o podatku od spadków i darowizn. Obecnie jest to kwota 9637 zł, ale zawsze warto ją zweryfikować z aktualnymi przepisami, które w podatkach potrafią się często zmieniać.
Mimo, że sama konstrukcja pożyczki jest bardzo prosta i zajmuje dosłownie dwa paragrafy w Kodeksie Cywilnym, to sprawa znacznie się komplikuje, gdy zaczynamy mówić o podatkach. Z jednej strony uderza nas podatek od otrzymanych odsetek (pożyczkodawca), a z drugiej podatek od czynności cywilnoprawnych (pożyczkobiorca). W konsekwencji, zawierając prostą umowę pożyczki wpadamy w sidła nie tylko Kodeksu Cywilnego, ale także ustawy o podatku od osób fizycznych (pożyczkodawca) oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych i ustawy o podatku od spadków i darowizn (pożyczkobiorca). Podatki wszystko komplikują!
